Xustificación

El Grado en Química que se imparte actualmente na Universidade de Vigo é unha modificación realizada no ano 2019 (BOE/BOE ) do que vén implantando desde o curso 2009/2010 (BOE/BOE 01/10/2010)

Os estudos de Química a nivel universitario en Vigo iniciáronse en 1973 no Colexio Universitario de Vigo, dependente da Universidade de Santiago de Compostela, no que se impartía unicamente o primeiro ciclo (3 anos) da Licenciatura en Química. Tras a creación da Universidade de Vigo por segregación da Universidade de Santiago de Compostela (BOE/BOE 01/01/90), impartiuse completa a Licenciatura en Química desde o ano 1993 ata o ano 2010 seguindo os plans de estudos de 1973 (BOE/BOE 22/11/1973 e BOE/BOE 13/08/1977) e de 2001 (BOE/BOE 25/08/2001). Finalmente, e en cumprimento do Real Decreto 1393/2007 polo que se establece unha nova ordenación dos ensinos universitarios oficiais como consecuencia da adecuación do Sistema Universitario Español ao Espazo Europeo de Educación Superior, desde o curso 2009/2010 e ata a actualidade na Facultade de Química da Universidade de Vigo impártese o Grao en Química para o que se propón a modificación descrita nesta memoria.

Os estudos do Grao en Química na Universidade de Vigo están plenamente consolidados. Desde a súa implantación no curso 2010/2011, a demanda do actual Grao en Química e a matrícula de alumnos/ as de novo ingreso mantívose de forma sostida e as prazas ofertadas na Memoria inicial do título (60) cubríronse na súa totalidade desde a implantación da titulación e o número total de estudantes cursando os estudos do Grao en Química segue crecendo lixeiramente.

Ademais, co obxectivo de proporcionar aos alumnos titulados unha continuación académica coherente co Grao, así como permitir a formación de expertos en campos especializados da Química, na Facultade de Química tamén se imparten o Máster en Investigación Química e Química Industrial, o Máster en Química Teórica e Modelización Computacional e o Máster en Ciencia e Tecnoloxía de Conservación de Produtos da Pesca: e ofértanse os programas de doutoramento en Ciencia e Tecnoloxía Química, en Ciencia e Tecnoloxía de Coloides e Interfases, en Nanomedicina e en Química Teórica e Modelización Computacional.

Un aspecto importante á hora de establecer o interese dun título é a situación do sector profesional e do mercado laboral ao cal acceden as/os estudantes egresadas/vos. No caso do sector químico, de acordo cos últimos datos incluídos na Radiografía e Perspectivas do Sector Químico Español do ano 2018, elaborado por FEIQUE (Federación Empresarial da Industria Química Española), a industria química española, integrada polas actividades químicas e farmaquímicas, constitúe un sector esencial para a economía española. A súa actividade xera directa e indirectamente o 5,6% do Produto Interior Bruto (PIB) nacional e o 12,8% do PIB industrial cunha cifra de negocios de 63.100 millóns de euros. O sector dá emprego ao 3,5% da poboación activa ocupada, o que representa 660.000 empregos directos, indirectos e inducidos. Neste aspecto destaca a calidade do emprego directo que xera o sector, tanto pola estabilidade (94% de contratos indefinidos), como polo nivel de retribución (37.618 euros por traballador e ano) e polo investimento en formación (248 euros anuais por empregado). Ademais, dous factores continúan sendo claves no futuro da industria química: a súa capacidade exportadora e o seu liderado innovador. No primeiro caso, o sector químico é o segundo maior exportador da economía española tras a automoción e destina a mercados exteriores o 56% da produción. Polo que respecta á innovación, a química lidera o investimento e o gasto en I+D+i en España, así como a contratación de persoal investigador.

Doutra banda, o Informe Final sobre a Cadea Química- Farmaceútica do Foro Caixanova de Estratexias Empresariais do ano 2007 mostra que o sector químico-farmacéutico en Galicia aséntase maioritariamente na provincia de Pontevedra, sobre todo na área metropolitana de Vigo. Está constituído por pequenas e medianas empresas en actividades tales como plásticos e resinas sintéticas, pinturas, vernices e recubrimentos, colas, adhesivos e pegamentos, produtos de limpeza, pesticidas, fertilizantes, perfumería e cosmética, etc. Ademais, a cadea químico-farmacéutica é a cuarta cadea por importancia na área metropolitana de Vigo, por detrás da automoción, da construción e reparación naval e da pesca e produtos transformados do mar. Por último, o valor engadido bruto ( VAB) da cadea químico-farmacéutica na área metropolitana de Vigo representa o 43,86% do VAB da cadea en Galicia estando moi por encima do valor medio para todos os sectores (30,86%).

Entre os datos dispoñibles sobre a inserción laboral dos titulados en Química pódese citar a Enquisa de Inserción Laboral dos Titulados Universitarios 2014 realizada polo Instituto Nacional de Estatística sobre 30.000 titulados do curso 2009/2010 que indica que as taxas de actividade e emprego en 2014 dos titulados en Química son o 70,3% e 92,0%, respectivamente.

Ademais, o Estudo da Inserción Laboral dos titulados no Sistema Universitario de Galicia realizados sobre os titulados do curso 2010/2011 e publicado pola ACSUG no ano 2015 indica que o 55% dos titulados en Química traballa e que o tempo medio necesario para atopar o primeiro emprego é 13 meses.

Doutra banda, o Estudo sobre a situación profesional das persoas tituladas da Universidade de Vigo entre os anos 2005 e 2010 publicado polo Consello Social da Universidade no ano 2015 mostra que o 72% dos titulados en Química están a traballar e que estes o fan principalmente no sector de I+D+i/Investigación (42%) e en tarefas relacionadas con produción (26%).

A regulación das competencias profesionais dos químicos atópase recollidas nos seguintes documentos oficiais:

a) Decreto do 2 de Setembro polo que se regula a situación profesional dos licenciados en Ciencias Químicas (BOE/BOE 25/09/1955):

Artigo 1º. Os Licenciados en Ciencias, Sección de Químicas, están facultados para exercer actividades profesionais de carácter científico e técnico na órbita da súa especialidade. Estas actividades profesionais comprenden a actuación en tarefas directivas executivas ou de asesoramento en entidades que requiren asistencia e colaboración de carácter científico na especialidade de Química, sexan os seus fins de índole comercial ou doutra natureza; e o libre exercicio da profesión de Químico definida pola realización de investigacións, estudos, montaxes, análises, ensaios, taxacións e actividades similares e pola emisión de ditames, certificacións ou documentos análogos en asuntos de carácter químico.

Artigo 3º. Os Doutores en Química Industrial gozarán dos dereitos sinalados nos artigos precedentes e ademais poderán asinar proxectos de realización de instalacións e actividades industriais de carácter químico, que serán igualmente admitidos a trámite #ante as Corporacións públicas.

Artigo 4º. O Título de Licenciado en Ciencias, Sección de Químicas, habilita ao seu posuidor para ocupar nas Administracións estatal, provincial ou municipal prazas de funcionarios técnicos, cuxas misións sexan equivalentes en categoría e responsabilidade ás sinaladas no artigo primeiro.
Defínense mesmo campos de habilitación concretos, xa que o título de Licenciado en Ciencias (Sección de Químicas) habilita para os cargos seguintes:
a) Químicos municipais e provinciais
b) Químicos de Institutos de Hixiene
c) Químicos de Aduanas
d) Químicos de todo organismo do Estado, Provincia ou municipio, Monopolios e empresas dependentes, aínda indirectamente, do Estado en que se requira esta función específica.
e) Químico de empresas privadas.

b) Decreto 2281/1963 (BOE/BOE 10/08/1963), polo que se equipasen as facultades profesionais dos Licenciados en Ciencias Químicas coas dos Doutores en Química industrial, recoñecendo aos primeiros tamén a facultade de asinar proxectos.

Artigo 2º. Os Licenciados en Ciencias, Sección de Químicas, gozarán das mesmas facultades profesionais que atribúe aos Doutores en Química Industrial o artigo 3º do Decreto do 2 de setembro de 1955.

c) Decreto do 7 de xullo sobre Ordenación da facultade de Ciencias (BOE/BOE 04/08/1944)

Artigo 8º: En concorrencia con outros titulados de profesionalidade similar, servirá para emitir os ditames analíticos que haxan de producir efecto oficial, e terá validez para o establecemento de laboratorios de análises químicas

d) Decreto 1163/2002 do 8 de Novembro (BOE/BOE 15/11/2002), polo que se crean e regulan as especialidades sanitarias para químicos, biólogos e bioquímicos. Establece que os Licenciados en Química poderán acceder ás seguintes especialidades: Sanitarias:

• Análises Clínicas
• Bioquímica Clínica
• Microbiología e Parasitología
• Radiofarmacia.

e) A profesión de Químico ten en España a condición de profesión regulada (Real Decreto 1754/1998 do 31 de xullo; BOE/BOE 07/08/1998). Recentemente, esta profesión regulada foi confirmada e recoñecida polo Real Decreto 1837/2008, do 8 de novembro, polo que se incorporan ao ordenamento xurídico español a Directiva 2005/36/CE, do Parlamento Europeo e do Consello, do 7 de setembro de 2005, e a Directiva 006/100/CE, do Consello, do 20 de novembro de 2006, relativas ao recoñecemento de cualificaciones profesionais,…” (BOE/BOE 20/11/2008) e onde explicitamente se cita a profesión de Químico.

O abanico de actividades profesionais dos químicos é moi amplo e comprende, entre outros, os seguintes campos:

• Investigación, desenvolvemento, deseño, enxeñería e control de procesos químicos industriais.
• Investigación, desenvolvemento, produción, transformación e control de substancias, compoñentes de medicamentos humanos e veterinarios.
• Investigación, desenvolvemento, produción, transformación, control e conservación de todo tipo de alimentos.
• Investigación, desenvolvemento, produción, transformación, control, conservación, almacenamento e distribución de produtos químicos básicos.
• Investigación, desenvolvemento, produción, transformación, control, distribución de produtos de perfumería e cosméticos, xabóns, deterxentes e outros produtos de limpeza e abrillantamento.
• Investigación, desenvolvemento, produción, transformación e control da explotación industrial racional e sustentable dos recursos naturais ( petroquímicas, siderúrxicas, madeireiras e papeleiras, cementeiras, industrias de cerámicas e vidro, etc.)
• Investigación, desenvolvemento, produción, transformación e control dos produtos auxiliares para a industria (disolventes, aditivos, catalizadores, lubricantes, etc.)
• Investigación, desenvolvemento e control de produtos agroquímicos (fertilizantes, praguicidas, etc.)
• Investigación, desenvolvemento e control de materiais para a industria electrónica.
• Investigación, desenvolvemento, produción e control de produtos relacionados con radioquímica, isótopos estables e inestables.
• Investigación, desenvolvemento e control en procesos de restauración.
• I+D+i en empresas e institucións, tanto públicas como privadas.
• Ensino da Química nos termos e niveis educativos establecidos pola lexislación vixente.
• Estudos e análises químicos, físicos, bioquímicos e inmunoquímicos de mostras biolóxicas, incluídas as de orixe humana.
• Estudos de datación.
• Investigación e desenvolvemento en Química biolóxica, xenómica e proteómica.
• Técnico Superior de Departamento de Análise ou de Control de Calidade, deseño dos protocolos de traballo e control, etc.
• Responsable de calidade de produto.
• Responsable de procesos de acreditación e validación de laboratorios e instalacións de proceso. Inspector e Auditor de calidade (tanto de proceso como ambiental).
• Proxección, instalación, dirección, xestión e control de laboratorios de análises e control de calidade, xa sexan químicos, industriais, etc.
• Proxección, instalación, dirección, xestión e control de plantas piloto.
• Estudos de impacto ambiental e de avaliacións de impacto ambiental
• Instalacións relacionadas cos Sistemas de Xestión Ambiental ( SIGMA) nas empresas (control de gases, depuración de augas, xestión de residuos, etc.)
• Tratamento, almacenaxe e/ou eliminación de residuos nucleares, industriais, urbanos e agrícolas.
• Tratamento e potabilización de auga.
• Responsable técnico de transporte de mercadorías perigosas.
• Prevención de Riscos Laborais-Técnico Superior de Hixiene Industrial.
• Administración en postos da súa competencia profesional e do seu nivel académico
• Asesoramento científico e técnico sobre temas químicos.
• Comercialización e asistencia técnica ao cliente, comprador ou usuario do produto, equipo, etc.
• Traballo en hospitais e centros sanitarios, para o que se necesita o Título de Especialista en Ciencias da Saúde, na correspondente especialidade, obtido mediante o exame QIR e a residencia.
• En xeral, en todas aquelas actividades que gardan relación coa ciencia e a tecnoloxía química, nos ámbitos comunitario, estatal, autonómico, provincial…

Na elaboración da Memoria inicial de verificación do Grao en Química pola Universidade de Vigo e desta modificación tivéronse en conta as seguintes referencias externas:

a) Real Decreto 1393/2007 polo que se establece a ordenación dos ensinos universitarios oficiais (BOE/BOE 30/10/2007).

b) A Guía de Apoio para a Elaboración da Memoria para a Solicitude de Verificación de Títulos Oficiais elaborada pola Axencia Nacional de Avaliación da Calidade e Acreditación (ANECA) e actualizada no ano 2015. Esta guía pretende orientar ás universidades á hora de preparar a Memoria para a solicitude de verificación ou modificación de títulos oficiais.

c) A Guía de Apoio para a Redacción, Posta en Práctica e Avaliación dos Resultados da Aprendizaxe publicada pola ANECA no ano 2013. Este documento pretende orientar aos responsables do deseño de títulos, profesorado, alumnado, avaliadores e axencias no proceso completo de deseño, implementación e revisión de plans de estudo.

c) O Libro Blanco do Grao en Química, elaborado pola Conferencia Española de Decanos de Química ( CEDQ) dentro do programa de converxencia europea da ANECA.

Leste foi un dos principais referentes externos para a elaboración da memoria xa que a Conferencia Española de Decanos de Química acordou de forma unánime en 2007 o modelo de Grao en Química para as Universidades españolas que figura no Libro Branco publicado pola ANECA. Este modelo contempla un Grao de 240 créditos ECTS e define os obxectivos do título e as competencias para adquirir por parte do estudante, a súa estrutura, a distribución de contidos e a asignación de créditos ECTS.

O Libro Branco de Química é un bo referente por tres motivos fundamentais:

1. Pola descrición e a análise dos plans de estudos de diferentes Universidades europeas. Este estudo é útil para coñecer a distribución das materias nos diferentes cursos e a profundidade dos coñecementos que hai que impartir.
2. Por mostrar datos representativos en canto á inserción laboral dos titulados e á opinión dos licenciados, profesores e asociacións profesionais sobre as competencias específicas e xenerais en función de diferentes perfís profesionais.
3. Pola proposta, froito do consenso entre os diferentes centros do estado que imparten o título de Licenciado en Química, sobre a estrutura xeral do título e os obxectivos, a asignación de créditos ECTS e os contidos das diferentes materias do Grao.

d) As Memorias de verificación dos graos en Química que se imparten actualmente nas universidades públicas españolas:

Universidade Autónoma de Madrid, Universidade Autónoma de Barcelona, Universidade Complutense de Madrid, Universidade da Coruña, Universidade de Alcalá de Henares, Universidade de Alacante, Universidade de Almería, Universidade de Barcelona, Universidade de Burgos, Universidade de Cádiz, Universidade de Castela-A Mancha, Universidade de Córdoba, Universidade de Estremadura, Universidade de Girona, Universidade de Granada, Universidade de Huelva, Universidade de lles Illes Balears, Universidade de Xaén, Universidade Jaume I de Castelló, Universidade da Lagoa, Universidade da Rioxa, Universidade de Málaga, Universidade de Murcia, Universidade Nacional de Educación a Distancia, Universidade de Navarra, Universidade do País Vasco/ Euskal Herriko Unibertsitatea, Universidade de Oviedo, Universidade Rovira i Virgili, Universidade de Salamanca, Universidade de Santiago de Compostela, Universidade de Sevilla, Universidade de Valencia, Universidade de Valladolid e Universidade de Zaragoza.

e) A información relativa ao distintivo Eurobachelor en Química desenvolto pola European Chemistry Thematic Network ( ECTN), no que se define un tronco común de materias obrigatorias e establécense os resultados de aprendizaxe que debe alcanza o alumnado nas mesmas.

f) As actividades profesionais recoñecidas actualmente ao Licenciado en Química nos distintos Decretos (BOE/BOE 04/08/1944, BOE/BOE 25/09/1955, BOE/BOE 09/09/1963 e BOE/BOE 15/11/2002)

Para a elaboración do plan de estudos incluído na Memoria inicial de verificación do título a Facultade de Química nomeou en marzo de 2008 unha comisión formada por representantes das áreas de Química Analítica, Química Física, Química Inorgánica, Química Orgánica, Enxeñería Química, Matemáticas e Física, un alumno da antiga Licenciatura en Química, un alumno de terceiro ciclo, un representante do PAS e o equipo decanal. De maneira paralela ao traballo de elaboración do plan de estudos, mantivéronse consultas cos decanos doutros centros (particularmente Bioloxía e Ciencias do Mar do Campus de Vigo e da Facultade de Ciencias de Ourense) e coa Vicerreitora de Titulacións e Converxencia Europea e unificáronse criterios para a elaboración da memoria e para a implantación dunha estrutura de créditos básicos comúns en todas as titulacións da rama de Ciencias, da Universidade de Vigo. Tamén de maneira paralela, o Decano da Facultade asistiu regularmente ás reunións da Conferencia de Decanos de Química nas que se estableceron criterios comúns sobre os estudos de Grao en Química nas universidades españolas.

Doutra banda, durante a elaboración da Memoria inicial de verificación do título, consultáronse os documentos elaborados pola Axencia de Calidade do Sistema Universitario de Galicia (ACSUG) de estudos sobre inserción laboral dos titulados universitarios no mercado de traballo existente en Galicia. Tamén se consultaron os documentos publicados por diversos organismos e institucións sobre a situación da industria química en Galicia. Ademais, a comisión elaborou unha enquisa que se enviou a diferentes empresas coa intención de coñecer os seus puntos de vista sobre as competencias que debería desenvolver un alumno do grao en Química para un futuro profesional con éxito.

A Memoria inicial de verificación do Grao en Química foi aprobada pola Xunta de Facultade o 30 de setembro de 2008.

Ademais dos procedementos de consulta indicados na Memoria inicial de verificación do título, tras recibir o Informe Final de Avaliación para a Renovación da Acreditación do Grao en Química emitido pola ACSUG, en outubro de 2017 a Facultade de Química aprobou a creación e a composición dunha Comisión para a Modificación da Memoria do Grao en Química. A Comisión, presidida polo decano da Facultade, estivo composta por dous representantes de cada un dos departamentos de Química Analítica, Química Física, Química Inorgánica e Química Orgánica, un representante de cada unha das áreas de Matemáticas, Física Aplicada, Bioquímica, Enxeñería Química, un representante do Departamento de Geociencias Mariñas e Ordenación do Territorio, dous representantes de estudantes membros da Xunta de Facultade e un representante do Persoal de Administración e Servizos. Con esta ampla composición pretendeuse que todos os colectivos implicados no proceso de ensino-aprendizaxe do Grao en Química estivesen representados. Durante os seus traballos a Comisión contou coa asesoría do Vicerreitorado de Organización Académica e Profesorado e da área de Calidade da Universidade de Vigo. Os membros de Comisión da Titulación informaron en todo momento aos seus representados e foron solicitando opinións que logo eran debatidas na Comisión.
A proposta de modificación da Memoria do Grao en Química foi aprobada pola Xunta de Facultade en xullo de 2018.